در دنیای امروز که فناوری‌های بانکی روزبه‌روز پیشرفته‌تر می‌شوند، امنیت و پایداری تجهیزات الکترونیکی مثل خودپردازها (ATM) به یک دغدغه جدی تبدیل شده است. یکی از اصلی‌ترین چالش‌هایی که در این زمینه وجود دارد، محافظت از این دستگاه‌ها در برابر اختلالات الکتریکی و صاعقه است. اینجاست که ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز به‌عنوان راهکاری مهم وارد میدان می‌شود.
سیستم ارتینگ یا همان اتصال به زمین، نقش حیاتی در عملکرد ایمن تجهیزات دارد؛ اما وقتی پای دستگاه‌هایی حساس و پیوسته متصل به شبکه‌های مالی و مخابراتی وسط باشد، دیگر نمی‌توان به روش‌های ارت سنتی اکتفا کرد.
وقتی برق بازی درمی‌آورد؛ چرا ارت لازم است؟
برق با تمام مزایایی که دارد، همیشه هم قابل‌اعتماد نیست. نوسانات لحظه‌ای، اضافه‌ولتاژ ناشی از صاعقه یا قطع و وصل ناگهانی برق می‌تواند به راحتی به دستگاه‌های الکترونیکی آسیب جدی بزند. در مورد خودپردازها، حتی یک اختلال کوتاه‌مدت می‌تواند منجر به توقف سرویس، خرابی قطعات یا از بین رفتن اطلاعات مالی شود.
در این شرایط، وجود یک سیستم ارت مؤثر مثل ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز نه‌تنها توصیه می‌شود، بلکه یک الزام فنی و استاندارد است. این سیستم‌ها با هدایت اضافه‌ولتاژها به زمین، از تجهیزات در برابر آسیب‌های برق‌گرفتگی محافظت می‌کنند.
ارت سنتی به‌درد ATM نمی‌خوره!
روش‌های قدیمی ارتینگ بیشتر برای مصارف صنعتی یا ساختمان‌های مسکونی طراحی شده بودند؛ جایی که هدف صرفاً دفع جریان‌های خطا بود. اما خودپردازها ساختار بسیار متفاوت‌تری دارند. آن‌ها نه‌تنها به برق شهری متصل‌اند، بلکه به شبکه‌های اینترنت، خطوط تلفن و پایگاه‌های داده حساس نیز وصل هستند.
ارتینگ این دستگاه‌ها باید به گونه‌ای طراحی شود که کمترین مقاومت ممکن را داشته باشد، پاسخ سریع به نوسانات نشان دهد و در شرایط آب‌وهوایی گوناگون هم عملکرد پایداری داشته باشد. بنابراین ارت سنتی به‌تنهایی پاسخگو نیست و باید از سیستم‌های ویژه‌تری مثل ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز استفاده شود.
ارت الکترونیکی دقیقاً چیکار می‌کنه؟
در ساده‌ترین توضیح، ارت الکترونیکی یک مسیر هوشمند برای هدایت نوسانات الکتریکی به زمین است. برخلاف ارت معمولی که فقط به الکترودهای ساده خاکی متکی است، این نوع سیستم از ترکیب تجهیزات پیشرفته مثل جذب‌کننده‌های نوسان، فیلترهای الکترونیکی، مقاومت‌های هوشمند و بعضاً سیستم‌های مانیتورینگ تشکیل شده است.
در واقع، ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که بتوانند دقیق، سریع و متناسب با شدت اختلال، واکنش نشان دهند. این موضوع در خودپردازهایی که در مناطق پرصاعقه یا با برق ناپایدار نصب شده‌اند، اهمیت دوچندانی دارد.
خودپرداز؛ قربانی خاموش صاعقه‌ها و نوسان‌ها
آیا می‌دانستید که بسیاری از خرابی‌های خودپردازها به‌خاطر ایراد در سیستم ارت یا نبود ارت استاندارد اتفاق می‌افتد؟ بانک‌ها اغلب تصور می‌کنند که مشکل از سخت‌افزار یا نرم‌افزار است، اما در واقع، نوسانات برقی و صاعقه‌ها بدون اطلاع، مدارهای داخلی دستگاه را فرسوده یا نیم‌سوز می‌کنند.
حتی اگر خسارت فیزیکی آشکاری دیده نشود، کاهش طول عمر قطعات، اختلال در عملکرد اسلات کارت‌خوان، و یا از کار افتادن مانیتور دستگاه همگی می‌توانند نشانه‌هایی از یک ارتینگ نامناسب باشند. اینجاست که اهمیت ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز بیشتر از قبل به چشم می‌آید.
طراحی اصولی ارت برای خودپرداز، کار هر کسی نیست
اگر تصور می‌کنید که ارت زدن فقط فرو کردن یک میله مسی داخل خاک است، باید تجدیدنظر کنید. طراحی اصولی سیستم ارت نیاز به محاسبات دقیق دارد. عواملی مثل مقاومت ویژه خاک، نوع و تعداد تجهیزات، فاصله از منابع نویز و حتی شرایط آب‌وهوایی منطقه در این طراحی نقش دارند.
برای مثال، یک دستگاه خودپرداز نصب‌شده در شمال کشور با رطوبت بالا، نیازمند ارت متفاوتی با دستگاهی است که در مناطق مرکزی یا کویری قرار دارد. به همین دلیل است که برندهایی معتبر که در زمینه اجرای ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز تخصص دارند، با استفاده از ابزارهای تست تخصصی و شبیه‌سازی دقیق، بهترین راه‌حل را ارائه می‌دهند.
تفاوت ارت خودپرداز با ارت دیگر تجهیزات الکترونیکی
برخی ممکن است بپرسند: مگر ارت تجهیزات دیگر با ارت خودپرداز چه تفاوتی دارد؟ پاسخ در حساسیت، کارکرد ۲۴ ساعته، و ارتباط دائم با شبکه‌های مالی نهفته است. برخلاف لپ‌تاپ یا تلویزیون که در صورت خرابی قابل تعویض هستند، خودپردازها اطلاعات مالی و شخصی افراد را جابه‌جا می‌کنند و گاهی میلیون‌ها تومان وجه نقد در آن‌ها وجود دارد.
بنابراین ارت خودپرداز باید به‌گونه‌ای باشد که ضمن محافظت از سیستم الکترونیکی، با سیستم‌های نظارتی بانک نیز سازگاری داشته باشد. حتی برخی بانک‌ها برای اطمینان بیشتر، از ماژول‌های تست خودکار ارت استفاده می‌کنند که عملکرد سیستم ارتینگ را به‌صورت ۲۴ ساعته پایش می‌کنند.
چه تجهیزاتی در ارت الکترونیکی نقش دارند؟
سیستم ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز فقط یک سیم و چاه نیست. در این سیستم معمولاً تجهیزاتی نظیر:
-
سرج ارستر (Surge Arrester)
-
شیلد محافظ نویز (EMI Filter)
-
یونیت کنترل ارتینگ
-
الکترودهای کاهنده مقاومت
-
ژل‌ها یا مواد بهبوددهنده خاک
مورد استفاده قرار می‌گیرند. هریک از این قطعات با هدف خاصی نصب می‌شوند تا ایمنی نهایی دستگاه را افزایش دهند.
چه جاهایی بیشتر به ارت خودپرداز نیاز دارن؟
در هر نقطه‌ای که خودپرداز نصب می‌شود، سیستم ارت باید اجرا شود. اما در برخی مکان‌ها، اجرای ارت الکترونیکی اهمیت بسیار بیشتری دارد، از جمله:
-
مناطق کوهستانی و پرتردد که صاعقه‌خیز هستند
-
شهرهای بزرگ با شبکه برق ناپایدار
-
مجتمع‌های تجاری با آلودگی الکترومغناطیسی بالا
-
خودپردازهای قابل‌حمل یا سیار که در فضای باز نصب می‌شوند
در چنین شرایطی، یک ارت معمولی نه‌تنها کافی نیست، بلکه گاهی می‌تواند باعث آسیب بیشتر به سیستم شود.
خطاهای رایج در اجرای ارت خودپرداز
اگرچه اجرای ارت اصولی موضوعی تخصصی است، اما در عمل بسیاری از پروژه‌ها با خطاهایی همراه می‌شوند. از جمله اشتباهاتی که زیاد دیده می‌شود، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
استفاده از مصالح نامرغوب و غیر استاندارد
-
عدم بررسی مقاومت خاک پیش از اجرا
-
اتصال ارت چند دستگاه به‌صورت مشترک بدون طراحی دقیق
-
نبودن سیستم تخلیه لحظه‌ای نوسانات
برای جلوگیری از چنین خطاهایی، همیشه توصیه می‌شود با تیم‌های فنی متخصص در زمینه ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز همکاری شود.
ارت الکترونیکی، آینده ارتینگ در تجهیزات هوشمند
با پیشرفت روزافزون تجهیزات هوشمند، سیستم‌های سنتی ارتینگ به‌زودی جای خود را به روش‌های ترکیبی و الکترونیکی خواهند داد. این سیستم‌ها نه‌تنها ایمنی بیشتری دارند، بلکه امکان مانیتورینگ، نگهداری و بهینه‌سازی دقیق‌تری را نیز فراهم می‌کنند.
بانک‌ها، شرکت‌های خدمات پرداخت و مراکز داده بزرگ، همگی به‌سمت ارت‌های پیشرفته‌تر رفته‌اند. بدیهی است که در آینده نزدیک، نصب ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز به یک استاندارد الزامی در طراحی همه تجهیزات حساس تبدیل خواهد شد.
جمع‌بندی؛ امنیت واقعی از زمین شروع می‌شود
در نهایت، اگر به دنبال افزایش دوام و امنیت دستگاه‌های خودپرداز و سایر تجهیزات حساس الکترونیکی هستید، هیچ راه‌حلی مؤثرتر از ارت الکترونیکی نیست. سیستم ارت الکترونیکی و ارت خودپرداز با طراحی اصولی، تجهیزات پیشرفته و اجرای دقیق، تضمین می‌کند که دستگاه‌های شما در برابر صاعقه، نوسان، و اختلالات الکتریکی مقاوم باقی بمانند.
خوشبختانه در ایران نیز برندهایی مانند کنزا صنعت الموت در این حوزه فعالیت می‌کنند که با بهره‌گیری از تجربه مهندسی و تجهیزات استاندارد، به اجرای صحیح سیستم ارت در پروژه‌های بانکی و صنعتی پرداخته‌اند. استفاده از خدمات متخصصانی این‌چنینی، نه‌تنها یک انتخاب فنی هوشمندانه است، بلکه ضامن امنیت سرمایه‌های مالی و تجهیزات سخت‌افزاری نیز خواهد بود.